पोतराज

कडक लक्ष्मीला पोतराज म्हंटले जाते. पोतराजांना एक ठराविक पोत/प्रांत नेमून दिलेला असतो.  त्या साठी त्यांना एक सनद मिळालेली असते. द्रविड भाषेत पोस्तु म्हणजे रेडा किंवा बकरा. त्यावरुन पोतुराज शब्द बनला.  त्याचा अपभ्रंश पोतराज.  याचे मुख्या वैशिष्ट्य म्हणजे त्याचे पोतनृत्य.  पोतराज पायात घुंगरू बांधून संबळीच्या तालावर नृत्य करतो आणि थोड्याशा जागेतील पदन्यासाने तसेच अभिनयाने देवीच्या लीला आणि चरित्र उभे करतो.

काही पोतराज निरक्षर असतात आणि हातांच्य बोटांवर बसवलेली करपल्लवी भाषा त्यांना अवगत असते.  पोतराज दारोदारी जाऊन ’बये दार उघड’ म्हणत अंगावर कडाक्याचे फ़टके मारुन घेतो. महाराष्‍ट्रात मरीआईचा उपासक म्हणून पोतराज रुढ आहे.

रंगभूषा : मानेपर्यंत मोकळे केस, कपाळी कुंकवाचा मळवट, हातात हिरव्या रंगाच्या बांगड्या, गळ्यात हिरव्या बांगड्यांची माळ, पायात खुळखुळ्याच्या स्वरुपाचे मोठे तोरडे, गळ्यात लक्ष्मी आईचा तांब्यांचा किंवा पत्र्याचा टाक, हातात दंडात कडं, मिशा.

वेशभूषा : धोतर, त्यावर रंगीबेरंगी खण बांधणे, कमरेला घागर माळ.

साहित्य : एकीकडे नारळासारखा आणि दुसरीकडे निमुळता होत जाणारा ३-४ इंच व्यासाचा कोरडा.

वाद्द : टाळ, चिपळ्या, पेटी, तबला