• भीमाशंकर अभयारण्य

भीमाशंकर हे ज्योतिर्लिंग म्हणून जसे भाविकांना प्रिय आहे तसेच ते एक सुरम्य अभयारण्य म्हणूनही पर्यटकांना प्रिय आहे. भीमाशंकर हे निसर्गसंपदा, समुद्र सपाटीपासूनची उंची यामुळे थंड हवेचे ठिकाण म्हणूनही प्रसिध्द आहे.
भीमाशंकर येथील अभयारण्याचं क्षेत्र सुमारे १३१ चौ.कि.मी. इतके आहे. त्यात पुणे जिल्ह्यातील राजगुरू तालुका, रायगड जिल्ह्यातील कर्जत तालुका आणि ठाणे जिल्ह्यातील मुरबाड तालुका अशा तीन तालुकयातील भूप्रदेश समाविष्ट आहे. समुद्रसपाटीपासून हा परिसर उंच असल्याने येथील हवा तशी पावसाळी असते. जून ते सप्टेंबर दरम्यान तर धुकं आणि पावसाची संततधार असं संमिश्र वातावरण असतं.
अभयारण्यातील वनसंपदा मात्र विविध प्रकारची आहे. रान आंबा, जांभुळ, उंबर, अशा विविध जातींची झाडे या ठिकाणी विपुल आहेत. कार्वी, कढेलिंब आणि अनेक वनऔषधी इथे मुबलक आढळतात. भीमा नदीचा उगम येथेच होतो.
घनदाट वनराईमुळे वन्यप्राण्यांचा येथे मुक्त संचार असतो. विशेषकरून चित्ते, हरणं, सांबर, ससे, साळू, रानडुकरं, माकडं तसेच रानमांजर, पट्टेरी तरस आदी वन्यप्राणी या अभयारण्यात आढळतात. खार किंवा चानी हा प्राणी तर विपुल प्रमाणात येथे आढळतो. वन्यप्राण्यांबरोबर विविध जातीचे लहान-मोठे पक्षीही या अभयारण्यात आढळतात. सुदैवाने या अभयारण्यात अजूनही माणसाने फारसं अतिक्रमण केलेलं दिसत नाही.

नजीकचे रेल्वे स्थानक : पुणे
पुणे – भीमाशंकर : ९५ कि.मी., मुंबई – भीमाशंकर : २६५ कि.मी.

• राधानगरी अभयारण्य

कोल्हापूर जिल्ह्यात भोगावती नदीच्या परिसरात हे अभयारण्य असून ते गव्यासाठी खूप प्रसिद्ध आहे. कोल्हापूरहून कोकणात जाताना मध्ये फोंडाघाट लागतो. या फोंडाघाटच्या अलीकडे कोल्हापूरपासून सुमारे ७० कि.मी. अंतरावर हे अभयारण्य असून ते ३७५ चौ. कि.मी. इतके विस्तृत आहे. राधानगरी येथे धरण असून त्यावर जलविद्युत केंद्रही आहे. राधानगरी अभयारण्यातील जंगल घनदाट असून तेथे आढळणारे गवे खूपच उंचपुरे आणि देखणे असतात. गव्यांशिवाय बिबळ्या बाघ, चितळ, सांबर हे वन्यपशूही आढळतात. अनेक जातीचे रंगीबेरंगी पक्षीही येथे विपुल प्रमाणात आढळतात.
पर्यटन विकास महामंडळातर्फे एक अतिथीगृह आणि एक वसतिगृह येथे चालविले जाते. याशिवाय दांजीपूर येथे तंबू निवास उपलब्ध आहेत.
राधानगरीच्या पुढे आणि फोंडाघाटच्या अलीकडे सुमारे २० कि.मी. अंतरावर दाजीपूर अभयारण्य आहे. राधानगरीपेक्षा या अभयारण्याचे जंगलक्षेत्र लहान असले तरीही तेथे गव्यांची संख्या अधिक आहे. बिबळ्या वाघांची व रानडुकरांचीही येथे वर्दळ असते. दाजीपूरचे क्षेत्र समुद्रसपाटीपासून सुमारे २२०० फूट उंच असल्याने येथील हवामान थंड असते. पावसाचे प्रमाणही त्यामुळे अधिक आहे.

नजीकचे रेल्वे स्थानक : कोल्हापूर
कोल्हापूर – राधानगरी : ७० कि.मी.

• नांदूर–मधमेश्वर अभयारण्य

नाशिक जिल्ह्यात नाशिकपासून अवघ्या ५० कि.मी. अंतरावर गोदावरी नदीच्या परिसरात हे अभयारण्य असून तेथे अनेक जातीचे रंगीबेरंगी पक्षी पाहायला मिळतात. या पक्षीनगरात जसे देशी पक्षी आढळतात तसेच काही विदेशी स्थलांतरित पक्षीही विपुल प्रमाणात आढळतात. गोदावरी व कादवा या दोन नद्यांच्या संगमावर बांधण्यात आलेल्या मधमेश्वर धरणाच्या जलाशयामुळे या पक्षी अभयारण्यात पक्षी सुखनैव संचार करतात.
धरणाच्या परिसरात मधमेश्वराचे प्राचीन देवालय असून या देवालयाच्या नावामुळेच या अभयारण्याला नांदूर – मधमेश्वर असे नाव पडले आहे. या अभयारण्यात बगळे, करकोचे, टिटवी, सँड पायपर्स आदी पक्षी फार मोठ्या संख्येने आढळतात. याशिवाय हिरवे रावे, भारद्वाज, तांबट, धनेश आदी पक्षीही थव्याथव्याने येथे संचार करतात. या ठिकाणी निफाडमार्गेही जाता येते. निफाडपासून हे ठिकाण अवघ्या १३ कि.मी. अंतरावर आहे. नाशिक पाटबंधारे विभागाच्या पूर्व परवानगीने या ठिकाणी निवास व्यवस्था होते.

नजीकचे रेल्वे स्थानक : नाशिक किंवा निफाड (म.रेल्वे)
मुंबई-नाशिक : १८८ कि.मी., नाशिक ते मधमेश्वर: ५० कि.मी.
निफाड ते मधमेश्वर : १३ कि.मी.

• अंबाखोरी अभयारण्य

पेंच अभयारण्यात तोतला डोह, राणी डोह, सिल्लारी अशी प्रमुख ठिकाणं आहेत. त्यातील तोतला डोह या स्थळापासून अगदी जवळ म्हणजे ४-५ कि.मी. अंतरावर अंबाखोरी नावाच्या टेकडीवर हे अभयारण्य आहे. येथील वनश्री घनदाट असून जवळच पेंच नदी आहे. हा संपूण परिसर अतिशय मनोहारी आहे. या जंगलात मुख्यत: सागाची झाडं विपुल आहेत. याशिवाय मोह, तेंदू, पळस, शिसव, बांबू अशी परिचित झाडंही असंख्य आहेत. अनेक प्रकारचे हिंस्त्र पशू व पक्षी या अभयारण्यात पाहायला मिळतात.

नजीकचे रेल्वे स्थानक : नागपूर
नागपूर-तोतला डोह : ८१ कि.मी.